Fakty i mity o psach: mit 7. Suka i pies cierpią po kastracji – odczuwają depresję! Jeśli ktokolwiek myśli, że psy odczuwają pustkę z powodu braku macierzyństwa to trzeba koniecznie przypomnieć, że psy nie są ludźmi i maja zupełnie inne postrzeganie świata od naszego.
O tym jak wybrać najlepsze imię dla suczki maltańczyka pisaliśmy we wcześniejszych tekstach. Ciekawostki o maltańczykach: W grobowcu faraona Ramzesa II odnaleziono rzeźby maltańczyków; Już w IX w. p.n.e. Artystoteles wspomina maltańczyki w stworzonym przez siebie spisie psów; Maltańczyki do Wielkiej Brytanii dotarły w I w. n.e.
Czeski wilk to pies o symetrycznej, prostokątnej sylwetce. Jest to pies podobny do wilka, wyróżniający się dużymi rozmiarami, masywnym kośćcem, zawsze bursztynowych, lekko skośnych oczach oraz ciekawym wyglądem pyszczka. Dorosły pies rasy wilczak czechosłowacki powinien ważyć przynajmniej 26 kg.
Ciekawostki o rasie welsh corgi pembroke. Dwie rasy: corgi cardigan i pembroke – różnią się szczegółami wyglądu i charakteru, obie odmiany są jednak psiakami mocnej budowy, krótkonożnymi, o dość krótkiej, gęstej sierści i dużych stojących uszach. Pełne werwy, inteligentne, szczekliwe i wesołe.
43 Interesujące Ciekawostki o Psach. 25 grudnia 2022 Psy. Nasze psy zawsze były naszymi najlepszymi przyjaciółmi, naszymi lojalnymi towarzyszami i co najważniejsze, naszą rodziną. Nawet najbardziej doświadczony właściciel psa będzie zaskoczony tymi kompletnie zapierającymi dech w piersiach ciekawostkami na temat naszych ukochanych
Shih tzu – wygląd ogólny rasy. Shih tzu to dość krzepki piesek o prostym tułowiu i szerokiej klatce piersiowej. Jego głowa jest szeroka i okrągła, mówi się, że jego pyszczek przypomina chryzantemę. Oczy shih tzu są duże, nigdy nie powinny być wyłupiaste, natomiast są szeroko rozstawione.
. Przejdź do treści 11/07/2022 Creative dog grooming Creative dog grooming to inaczej kreatywna pielęgnacja psa. Nowa moda przyszła ze Stanów Zjednoczonych i Chin. W krajach tych artystyczne… 13/06/2022 Psi ogon przez AKS Psi ogon jest bardzo ważnym narządem sygnalizacji społecznej. Z ustawienia głowy, uszu, łap, ogona i sylwetki można wywnioskować w jakim… 16/05/2022 Kynofobia przez AKS Kynofobia oznacza paniczny strach przed psami. Nie ma to nic wspólnego z realnym zagrożeniem. Jest to zaburzenie lękowe, które może… 18/04/2022 Ile żyją psy? przez AKS Ile żyją psy? Długość życia psa zależy od wielu czynników. Wiek psa związany jest z jego rasą. Kundelki żyją zwykle… 21/03/2022 Psy wykrywające nowotwory przez AKS Psy wykrywające nowotwory u ludzi to bardzo duży postęp w onkologii. Czworonogi dobrze sobie radzą z wykrywaniem komórek rakowych z… 21/02/2022 Psi odcisk nosa przez AKS Psi odcisk nosa jest jedyny w swoim rodzaju i tak samo niepowtarzalny jak odcisk ludzkiego palca. Sieć bruzd, zmarszczek w… 24/01/2022 Psy z bajek przez AKS Psy z bajek podziwiane są zwłaszcza przez dzieci. Bohaterami kreskówek i filmów animowanych są często psy różnych ras. Niejednokrotnie są… 27/12/2021 Pseudohodowle przez AKS Pseudohodowle nie dbają o dobrostan psów, ponieważ liczy się tam tylko szybki zysk. Nie powinno dokonywać się zakupu psa z… 29/11/2021 Pies pasterski przez AKS Pies pasterski musi być odpowiednio wytresowany do wykonywania określonych zadań. Posiada on swoje potrzeby i charakterystyczne cechy. Właściciele tych ras…Polecane UżytkownikuKorzystanie z portalu oznacza akceptację: Regulaminu, Polityki Prywatności oraz Plików Cookie.
Anatomia psa to podstawowa wiedza dla każdego lekarza weterynarii. Warto jednak mieć świadomość tego, jak zbudowany jest czworonóg, jeśli jest się jego opiekunem – pozwala to jeszcze lepiej zrozumieć swojego pupila. Anatomia psa – czym jest? Anatomia psa to nic innego jak nauka na temat budowy ciała psa, będąca częścią bardziej obszernej dyscypliny naukowej, czyli po prostu anatomii zwierząt. Ta ostatnia jest oczywiście jednym z najważniejszych przedmiotów, jakiego uczyć się muszą studenci na kierunkach weterynaryjnych. Opisuje ona układy, jakie występują w psim organizmie, a także poszczególne narządy, jakie się na nie składają (zarówno narządy wewnętrzne, jak i zewnętrzne), ich umiejscowienie i prawidłowe funkcjonowanie. Budową, działaniem i funkcjonowaniem narządów oraz ich układów zajmuje się anatomia opisowa, z kolei anatomia topograficzna opisuje umiejscowienie narządów w ciele oraz względem siebie. Anatomia psa – opis ogólny anatomii zewnętrznej Patrząc na anatomię psa całkowicie z zewnątrz wyróżnić można szereg części ciała, które znane są każdemu opiekunowi, ale niekoniecznie pod ich właściwą, oficjalną nazwą. Zaczynając od strony głowy, są to: czołostop (krawędź czołowa, przełom czołowo – nosowy)kufa (trzewioczaszka, przednia część głowy psa – oddzielona przełomem czołowo – nosowym od reszty głowy, czyli mózgoczaszki)trufla (końcówka nosa)nasada uchaguz potylicznywargi i fafle (górne wargi)kąt wargowyżuchwapodgardlekarkkłąb (nasada szyi, a jednocześnie najwyżej wysunięty punkt na grzbiecie, na podstawie którego określa się wysokość danego psa)grzbietlędźwienasada ogona i ogonudo i podudzie (przy tylnych kończynach)kolano (przy tylnych kończynach)łokieć (przy przednich kończynach)pięta i guz piętowy (przy tylnych kończynach)nadgarstek (przy przednich kończynach)śródstopie (przy tylnych kończynach)śródręcze (przy przednich kończynach)przedramię (przy przednich kończynach)ramię (przy przednich kończynach)łapybrzuchprzedpiersie i rękojeść mostkaklatka piersiowałopatka Anatomia psa – budowa szkieletu psa Szkielet psa, czyli jego układ kostny, to jeden z kluczowych elementów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania psiego organizmu. To właśnie dzięki niemu ukochany pupil potrafi niestrudzenie biegać z opiekunem w czasie wspólnych wycieczek czy uczestniczyć w psich dyscyplinach sportowych – szkielet psa jest po prostu w jego anatomii gwarantem swobodnego poruszania się, które umożliwiają dodatkowo układ mięśniowy, więzadła oraz stawy (połączenie wszystkich tych elementów określa się jako układ ruchu). Szkielet psa pełni jednak także inne funkcje – stanowi oparcie nie tylko dla mięśni, ale również narządów, które chronione są i otoczone przez poszczególne, wyspecjalizowane do tego konkretnego celu kości. Na szkielet psa składają się elementy i zespoły kości, w tym czaszka (szkielet głowy), kręgosłup, kończyna piersiowa, klatka piersiowa i kończyna miedniczna. Na szkielet głowy, czyli czaszkę, składają się kości mózgoczaszki oraz trzewioczaszki. Te pierwsze odpowiedzialne są za ochronę niebywale istotnego narządu, jakim jest mózg, z kolei te drugie otaczają jamę ustną oraz gałki oczne psa. Intuicyjnie nazwane zostały kość nosowa, która znajduje się na końcu górnej części jamy nosowej oraz kość szczękowa lub po prostu szczęka (maxilla s. os maxillare), która stanowi fundament dla zębów należących do łuku górnego u psa. Z kolei zęby łuku dolnego znajdują się żuchwie (mandibula). Pomiędzy nimi znajduje się jeszcze kość siekaczowa lub międzyszczękowa. W kości szczękowej oraz żuchwie u dorosłego psa powinny łącznie znajdować się 42 zęby stałe – po sześć siekaczy, po dwa kły, po osiem przedtrzonowców zarówno w szczęce, jak i w żuchwie, oraz cztery trzonowce w szczęce i sześć trzonowców w żuchwie. Kolejny istotny element szkieletu psa, czyli kręgosłup, podobnie jak u człowieka pełni rolę ochronną w stosunku do rdzenia kręgowego. Składa się z kręgu szczytowego (atlas), kręgu obrotowego (axis), kręgów szyjnych, piersiowych, lędźwiowych, kości krzyżowej oraz kręgów ogonowych. Na kończynę piersiową składają się łopatka, kość ramienna, kość łokciowa, kość promieniowa, kości nadgarstka, kości śródręcza, kości palców i trzeszczki. W klatce piersiowej znajduje się 13 par żeber, które skutecznie ochraniają delikatne narządy wewnętrzne znajdujące się pod nimi. Ponadto w klatce piersiowej znajdują się chrząstki żebrowe oraz mostek, z którym połączonych jest 9 z 13 par żeber (pozostałe tworzą otwarty łuk żebrowy). Ostatnim elementem szkieletu psa jest kończyna miedniczna, w której kluczowym elementem jest sama kość miedniczna stanowiąca połączenie między psim kręgosłupem a jego łapami. Miednica również ma za zadanie ochronę narządów wewnętrznych – pęcherza i jelita grubego. Za elementy kończyny miednicznej uznaje się ponadto kość udową, kość piszczelową, kość strzałkową, kości stępu (kość piętowa, skokowa i ośrodkowa), kości śródstopia, kości palców stopy, trzeszczki mięśnia brzuchatego, trzeszczkę mięśnia podkolanowego i rzepkę. Anatomia psa – budowa mięśni Podobnie jak w przypadku szkieletu psa również w układzie mięśniowym każdy element pełni swoją z góry określoną funkcję i pracuje w specyficzny dla siebie sposób. Sama muskulatura uzależniona też jest częściowo od czynników takich jak rasa psa. Jeśli chodzi o budowę mięśni w ciele psa, wyróżnia się kilka kategorii grup mięśni. Mięśnie głowy dzielą się na powierzchowne i głębokie. W pierwszej grupie znajdują się: mięsień czołowo – tarczkowy, mięsień międzytarczkowy, dźwigacz kąta oka przyśrodkowy, mięsień okrężny oka, cofacz bocznego kąta oka, mięsień jarzmowy, mięsień okrężny ust, mięsień licowy, mięsień jarzmowo-małżowinowy, dźwigacz nosowo-wargowy, mięsień skórny szyi oraz zwieracz szyi. Z kolei wśród mięśni głowy głębokich wymienić można dźwigacz wargi górnej, mięsień kłowy, mięsień okrężny ust, mięsień policzkowy, żwacz, mięsień skroniowy, mięsień przyuszniczo-małżowinowy, mięsień obojczykowo-szyjny, mięsień mostkowo-głowowy, mięsień mostkowo-sutkowy, mięsień mostkowo-gnykowy, mięsień żuchwowo-gnykowy, mięsień dwubrzuścowy, mięsień skrzydłowy, mięsień najdłuższy kręgu szczytowego, mięsień długi głowy, mięsień tarczowo-gardłowy, mięsień tarczowo-gnykowy oraz mięsień mostkowo-tarczowy. Podobny podział następuje przy mięśniach szyi. Mięśnie powierzchowne szyi to mięsień ramienno-głowowy, mostkowo-głowowy, mostkowo-potyliczny, mostkowo-sutkowy, obojczykowo-ramienny, czworoboczny, nadgrzebieniowy, łopatkowo-poprzeczny, naramienny (część łopatkowa i barkowa). Mięśnie głębokie szyi to mięsień równoległoboczny szyi, równoległoboczny głowy, płatowaty, zębaty szyi (serratus), pochyły dogrzbietowy, pochyły środkowy, długi głowy, prosty klatki piersiowej, kolcowy szyi, prosty głowy, skośny głowy i skośny tylny głowy. Na mięśnie łopatki składają się ze strony przyśrodkowej mięsień podłopatkowy , nadgrzebieniowy, obły większy, kruczo-ramienny, najszerszy grzbietu, zębaty szyi i klatki piersiowej, a ze strony bocznej mięsień czworoboczny, nadgrzebieniowy , podgrzebieniowy, naramienny i obły większy. Mięśnie brzucha to z kolei skośny zewnętrzny, prosty, skośny wewnętrzny, piersiowy głęboki, najdłuższy klatki piersiowej i lędźwi oraz biodrowo-żebrowy. Mięśnie okolicy ramiennej to od strony przyśrodkowej mięsień dwugłowy ramienia, trójgłowy ramienia, napinacz powięzi podramienia, łokciowy, ramienny, piersiowy powierzchowny (pectoralis superficialis), piersiowy głęboki i obojczykowo-ramienny, a od strony bocznej trójgłowy ramienia głowa długa, trójgłowy ramienia głowa boczna, dwugłowy ramienia i ramienny. Inne są natomiast mięśnie okolicy podramienia (ramienno-promieniowy, prostownik promieniowy nadgarstka, nawracacz obły, zginacz promieniowy nadgarstka, zginacz powierzchowny palców, zginacz łokciowy nadgarstka, zginacz głęboki palców, ramienno-promieniowy, prostownik promieniowy nadgarstka, prostownik wspólny palców, odwodziciel długi palca, łokciowy, prostownik boczny palców , zginacz łokciowy nadgarstka) oraz okolicy uda (krzyżowo-ogonowy, biodrowo-lędźwiowy, dźwigacz odbytu, biodrowo-ogonowy, najdłuższy uda, prosty uda, obszerny, grzebieniowy, przywodziciel, smukły, półbłoniasty, półścięgnisty, najdłuższy uda, pośladkowy, krzyżowo-ogonowy, ogonowy, napinacz powięzi szerokiej, dwugłowy uda, bliźniacze, czworoboczny uda, obszerny boczny, przywodziciel uda, odwodziciel tylny podudzia) i okolicy podudzia (prostownik palców, brzuchaty, zginacz powierzchowny, podkolanowy, piszczelowy tylny, brzuchaty, zginacz palców , piszczelowy, strzałkowy długi). Anatomia psa – narządy wewnętrzne Narządy wewnętrzne to ostatni istotny element psiej anatomii. Zaliczają się do nich: przełyk (odpowiedzialny za transport pożywienia i wody z jamy ustnej do żołądka), tchawica (dostarcza do płuc powietrze), płuca (odpowiadają za wymianę gazową), żołądek (przyjmuje, trawi i przekazuje do jelit pokarm), nerki (pozbywają się produktów przemiany materii psa), moczowody i pęcherz (pozbywają się moczu), wątroba (powstrzymuje toksyn, reguluje gospodarkę wodną oraz syntezuje i magazynuje metabolity), śledziona (rodzaj węzła chłonnego), serce (zapewnia dostęp krwi do narządów), jelita (trawienie i wchłanianie składników pokarmowych) i odbytnica. Zapisz się na newsletter!
Zapisz się do newslettera Bądź na bieżąco z tendami mody, wiadomościami ze świata gwiazd i nie tylko Tu nas znajdziesz: Facebook Instagram Youtube
Rottweiler Frida wł. M. von Groncheim Nie zawsze posiadanie psa jest bezpieczne i bezproblemowe. Niektóre rasy traktuje się niczym broń palną, ponieważ trzeba posiadać na nie pozwolenie. Psów, które znalazły się na liście nie należy wrzucać do jednego worka i traktować jako niebezpiecznych zabójców. Nie mniej jednak dystans wobec nich jest jak najbardziej wskazany. Są to rasy, które wg określonych kryteriów, znalazły się w grupie ras ryzykownych. Rasy agresywne Lista ostatecznie powstała w Polsce w 2003 roku (bez większych zmian z 1998r.). Powodem, inicjującym jej stworzenie, były liczne doniesienia w mediach o pogryzieniach ludzi przez psy lub informacje o organizowaniu nielegalnych walk. Częstotliwość tych przypadków, spowodowała, że uznano, by psy określonych ras nie trafiały w niepowołane, niedoświadczone ręce. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI wskazało, które rasy uznawane są w Polsce za agresywne: 1) amerykański pit bull terrier; 2) pies z Majorki (Perro de Presa Mallorquin); 3) buldog amerykański; 4) dog argentyński; 5) pies kanaryjski (Perro de Presa Canario); 6) tosa inu; 7) rottweiler; 8) akbash dog; 9) anatolian karabash; 10) moskiewski stróżujący; 11) owczarek kaukaski. Prawdą jest, że nie zawsze określona rasa oznacza psa niebezpiecznego zwanego agresywnym. Zdecydowany wpływ na zachowanie zwierzęcia ma człowiek – przewodnik. Zdecydowana większość zdarzeń, w których pies pogryzł lub zagryzł człowieka lub zwierzę, to efekt złego szkolenia, niewłaściwego traktowania, braku wychowania lub przedmiotowego traktowania psa. Mniejsze rasy, których nie ma na liście, często mogą mieć znacznie więcej predyspozycji wskazujących na ryzyko pogryzienia innych ludzi czy zwierząt, jednak ich gabaryty decydują o ich mniejszej szkodliwości – braku ofiar śmiertelnych lub dotkliwie pogryzionych. Posiadacze psów ras uznawanych za agresywne, którzy sprostali biurokratycznym przepisom i uzyskali pozwolenie na hodowlę lub utrzymywanie psa z listy, często wskazują na zbyt ogólne potraktowanie sprawy przez ustawodawcę. Szczególnie fakt, że rozporządzenie nie wskazuje jasno, co zrobić z mieszańcami ww ras? Czy mieszańce lub nielegalnie hodowane psy rasowe nie są agresywne? Posiadacze ras z listy, kynolodzy i behawioryści jasno wskazują, że sama rasa nie predysponuje psa do tego, by atakować. Na agresywne zachowania mają wpływ inne czynniki: Wiek właściciela psa – psy właścicieli poniżej 25. roku życia, były zdecydowanie częściej agresywne, niż psy należące do osób po 40. roku życia Płeć psa i kastracja – wykastrowane osobniki płci męskie były niemal dwukrotnie częściej agresywne niż wykastrowane osobniki płci żeńskiej. Nie zauważa się różnicy pomiędzy wykastrowanymi i niewykastrowanymi samcami Niewłaściwe szkolenie – tresura za pomocą kar, awersyjna powoduje agresję u psów Brak szkolenia w wieku szczenięcym – rozpoczęcie szkolenia od szczenięcia zmniejsza ryzyko pojawienia się agresywnych zachowań w odróżnieniu do zwierząt, które takiego szkolenia nie odbyły Złe doświadczenia u psa – agresja u psów, które zostały poddawane traumatycznym przeżyciom, żyły w katastrofalnych warunkach, o nieznanej przeszłości, niesocjalizowanych, żyjących w odosobnieniu występuje częściej Jak uzyskać pozwolenie? Trzymanie i hodowanie psów tych ras wymaga zezwolenia wydawanego przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego miejscu utrzymywania zwierzęcia lub prowadzenia hodowli. Procedura nie jest zbyt skomplikowana: w ciągu 30 dni od zakupu zwierzęcia we właściwym urzędzie (gminy, miasta) należy złożyć wniosek o wydanie zezwolenia. Niektóre urzędy wymagają potwierdzenia szczepienia psa przeciw wściekliźnie. Szczepienie wykonuje się w czwartym miesiącu życia szczenięcia, więc po czasie 21 dni od szczepienia, można uznać, że właściciel jest gotowy do składania wniosków. Wypełnienie gotowego formularza nie jest trudne, zwykle zajmuje kilka minut. Do wniosku należy dołączyć kserokopię metryki lub rodowodu oraz książeczki zdrowia psa (zależy od urzędu). Oczywiście koniecznie należy wnieść opłatę skarbową w wysokości ok. 82 zł. Czas oczekiwania na decyzję – maksymalnie 30 dni od złożenia kompletu dokumentów. W zależności od gorliwości urzędników, przed wydaniem pozwolenia, mogą odwiedzić miejsce pobytu psa, by sprawdzić, czy jest utrzymywany w warunkach i w sposób, które stanowią zagrożenie dla ludzi lub zwierząt. Urzędnicy mogą sfotografować miejsca pobytu psa/psów, sprawdzić ogrodzenie, bramy, przeprowadzić wywiad środowiskowy, skontaktować się z hodowcą, sprzedającym psa. W tym miejscu warto przypomnieć, że prowadzenie hodowli lub trzymanie psów ras uznanych za agresywne bez wymaganego zezwolenia stanowi wykroczenie, podlegające karze aresztu lub grzywny. W razie ukarania sąd może również orzec przepadek zwierzęcia. Niestety, ustawa nie przewidziała, co stanie się wówczas, gdy urząd odmówi wydania decyzji? Jak ma wyglądać przepadek zwierzęcia? Kto ma ponosić koszty? Dokąd pies trafi? Absurdalność tegoż zapisu rodzi wiele pytań bez odpowiedzi. Co z psami bez potwierdzonego rodowodu? Co z innymi, równie groźnymi rasami? Co z mieszańcami? Co ze sprawdzeniem, czy właściciel dobrze prowadzi psa? Dlaczego osoby karane, o mrocznej przeszłości otrzymują pozwolenie? Eskarabahos
Psy – wierni towarzysze, kompani do zabawy, członkowie rodziny. Żyją obok nas od tak wielu wieków, że wydaje nam się, że wiemy o nich wszystko – co lubią jeść, gdzie lubią być drapane i że ta obśliniona piłka to ich ulubiona zabawka. Są jednak rzeczy, o których (prawdopodobnie) nie miałeś zielonego pojęcia. Oto ciekawostki o psach. 1. Praworęczność i leworęczność Psy, tak jak ludzie, mogą być prawo- lub leworęczne, a raczej prawo- i lewołapne. Aby dowiedzieć się, do jakiej grupy należy wasz pies, wystarczy zaobserwować, tak jak w przypadku ludzi, której łapy chętniej używa do wykonywania danej czynności. A to jeszcze nie wszystko. Według dr. Luka Schneidera, który przeprowadził badanie na 75 psach (rasowych i kundelkach), psy leworęczne mają większe skłonności do… agresji. Dr Schneider tłumaczy fakt tym, że u leworęcznych psów (i ludzi) bardziej aktywna jest prawa półkula mózgu, a ta odpowiedzialna jest za negatywne emocje. 2. Superwęch Wszyscy wiemy, że psy czują zapachy o wiele lepiej niż ludzie, ale dopiero liczby potwierdzające ten fakt robią piorunujące wrażenie. Wiedzieliście, że komórki węchowe u psa mają powierzchnię niemal 300 razy większą niż u człowieka!? Poza tym my, ludzie, takich komórek węchowych mamy zaledwie 5 milionów. U psów jest ich aż od 120 do 200 milionów sztuk. Imponujące! Okazuje się więc, że psy, wbrew temu, co się o nich sądzi, nos mają nie tylko po to, aby wtykać go w twoje jedzenie. 3. Nos jak odcisk palca Skoro napisaliśmy o węchu, nie sposób ominąć temat psiego nosa. Wiecie, że nie ma dwóch takich samych psich niuchów? Ich odcisk jest tak samo unikatowy, jak u człowieka odcisk palca. Lepiej więc, żeby psy nie popełniały przestępstw, bo łatwo będzie je namierzyć. 4. Psy mają sny Czy kiedykolwiek zauważyłeś, że podczas snu twój pies warczał, przebierał łapkami czy piszczał? Prawdopodobnie oznacza to, że śnił. Naukowcy udowodnili, że psy podczas snu wykazują podobną aktywność mózgu jak ludzie i że psy małych ras śnią częściej niż te duże. Ale co im się śni? Gdy nadejdzie Wigilia, o północy będzie okazja się zapytać. 5. Dym papierosowy szkodzi psom Palenie jest szkodliwe nie tylko dla osób, które zaciągają się papierosem, ale również dla tych, którzy w tym czasie przebywają w ich (i dymu) towarzystwie. Tyczy się to nie tylko ludzi, ale również zwierząt. Pies czy kot to w gruncie rzeczy taki sam ssak, jak my, więc paląc przy nim, skazujesz go na kłopoty z oddychaniem, alergie, a nawet nowotwór płuc. Znacie jeszcze jakieś ciekawostki o psach?
ciekawostki o psach rasowych